YATIK EMİNE VE SULTAN GELİN FİLMLERİNİN DRAMATURJİK ÇÖZÜMLEMESİ

Havva’nın yaratılmasıyla başlar. Üzerinde yaşadığımız dünyanın tamamlanabilmesi için hiç şüphesiz kadının var olması gerekmektedir. Tarihin kadınla başlamasına karşın geçen zamanla kadınların eski çağlardan beri sürekli ikinci sınıf insan olarak görüldüğü de acı bir gerçektir. İncelemiş olduğum Yatık Emine ve Sultan Gelin filmlerinde kadınlar toplumda değersizleştirilmiş öteki konuma sokulmuş, olarak karşımıza çıkarlar.



Yatık Emine Filmi R. Halit Karay’ın aynı isimli hikayesinden uyarlanmıştır. Film 1974 yılında Ömer Kavur tarafından çekilmiştir. Filmin geçtiği zaman dilimi 20.yy başları olarak görülmektedir. ‘Sultan Gelin’ filmi Halit Refiğ yönetiminde 1974 tarihinde vizyona girmiştir. Sultan Gelin filminde zaman, içinde bulunulan zamanı yansıtır. Her iki filmde unutulmuş, ötekileşmiş topraklar olan Anadolu’da geçmektedir. Yatık Emine Anadolu’da adı kötüye çıkan bir kadının dışlanması temalıdır. Sultan Gelin filminin teması ise Anadolu’da kadının bir mal bir meta olarak görülmesidir. Filmler temel olarak tek bir sorun üzerinde durmaktadır. Bu sorun kadın olmak ve bunun karşısında yaşadıkları acı olaylardır. Gönderilen mesaj ise kadın olmak toplum tarafından ikinci sınıf birey olarak görülmesine sebep olur ve bu durum onların yaşamında çeşitli sorun ve sıkıntıların yaşanılmasını kaçınılmaz kılar.

Yatık Emine filminin başkahramanı Emine’dir. Kendisine verilen Yatık lakabının anlamını filmde şöyle tanımlar: “ belki çamura yatık her belaya batık.” Emine aslında bu cümlesiyle yaşadıkları hakkında az da olsa bilgi verir bizlere. Kendisi yaşadıklarını kabullenmiş ve kaderi olarak görmüş bir karakterdir. Genç ve güzeldir gelmiş olduğu kasabanın kadınları tarafından kıskanılmakta erkekleri tarafından ise arzulanmaktadır. Bu durum karşısında ne yapacağını bilmeyen Emine’nin tek istediği şey temel yemek ve barınma ihtiyacını karşılamaktır. Kendisi muhtarın yeğeni tarafından kaçırılıp tecavüz edilmiş ve bir kasabaya sürgün edilerek aslında tek başına bırakılmış ve yalnızlaştırılmıştır.sultan gelin

Sultan Gelin Film’inde ise başkahraman Sultan ailesinin inek ya da öküz kadar değer vermediği, dölüne paramı veriyoruz sanki sayesinde arsa alacağız dediği Anadolu’da bir köylü bir ailenin kızıdır. Oldukça güzel, marifetli olan bu kız sahip olduğu iyi özellikler sebebiyle Samanlı köyü’nün ağasının oğluna satılmıştır. Sultan’ın yönelişi mutlu bir aile yuvası kurmaktır. Buna özlem ve hasret çekmektedir. Aslında çok şey istemeyen Sultan ve Emine’nin başına gelecek olaylar oldukça trajiktir. Filmlerde hayattan beklentileri bu derece basit olan iki kadının isteklerine ulaşma konusunda çektikleri sıkıntılar göz önüne serilmiştir. Toplumun kadına bakış açısı ve Anadolu’da kadının sahip olduğu konum irdelenmiştir. Bunlar bir nevi gerçeklerdir. Günümüzde hala başlık parasıyla satılan ya da tecavüze uğradığı halde hiçbir şekilde haklı görülüp insan olarak kucak açılmayan kadınlarımız vardır.

Sultan cefakardır. Evlenebilmek için kendisine eş olarak gösterilen 4 yaşındaki çocuğu özenle büyütmüş, hiçbir zaman ezdirmemiş yeri geldiğinde işlediği suçu kendi üzerine almıştır. Sadece çocuğu büyütmekle kalmayıp evin, tarlanın her işine yetişmiştir. İstediği tek şey çocuklarının olduğu mutlu bir yuva hayalidir. Bu sebeple yaşadığı tüm zorluklara göğüs germiş karşılaştığı güçlükler karşısında her zaman direnmiştir. Emine ise Sultan’la karşılaştıracak olursak eğer daha pasif bir karakterdir. Kaderine razı olmuş, insanlar tarafından itilip kakılan bunun yanında hala namuslu kalmaya çalışan bir karakterdir. İnsanların zulümlerine karşı hala namuslu bir şekilde yaşamaya çalışmasını düşündüğümüzde mücadeleci olarak yorumlayabiliriz.

Sultan Filminde Ağa Sultan için çok başlık parası verdiğinden ve ev ile tarla işlerini yapmak için birine ihtiyacı olduğundan dolayı Sultan’ın gitmesine engel olur. Sultan eğer gidecek olsa belki yeniden evlenebilecekken ağanın buna engel olması onun protogonist bir karakter olduğunu gösterirken bir yandan da küçük oğlu Veli ile evlendireceğini söylemesiyle antigonist sayılabilir. Ağa’nın karısı ise antigonist bir karakterdir çünkü en başından beri evliliğe karşı çıkmıştır. Yatık Emine filminde ise ona yemek ve barınma ihtiyacını sağlayan Server ve kumandan protogonist karakterlerken, kasabanın diğer kalanı antigonist karakterlerdir.

Olaylar dizisini inceleyecek olursak eğer Sultan Filminde serim bölümü; Sultan’ın para karşılığında mal olarak satılmasıyla başlar. Düğün sahnesi ile son bulur. Bu bölümde Sultan’ın bir köyde yaşadığını, geleneksel bir ailenin kızı olduğuna şahit oluruz. Yatık Emine Filminde serim bölümü; Emine ve yanındaki iki askerin topraklı yollarda yürümesiyle başlar. Bu filmin de yine Anadolu’da herhangi bir yerde geçtiği izlenimini sağlarız. Serim bölümü, Emine’nin karakolda kaldığı koğuştaki kadın tarafından dövülmesiyle son bulur.

Sultan Gelin Filmi’in düğüm ve çatışma bölümü; Düğün ile düğüm ve çatışma bölümü başlar. Veli’nin düğün günü sevdiği kızla kaçmak için anlaşmasıyla son bulur. Bu bölümde Sultan’ın hayata tutunuşu evlenmek için çektikleri, Veli’yi nasıl büyüttüğü, yaptığı fedakarlıklar anlatılır. Çatışmayı sağlayan protogonist ve antiprotogonist karakterlere ek olarak Veli de antiprotogonist bir karakterdir. Eğer Veli olmasaydı abisi öldükten sonra Veli ile evlenme gibi bir durumu olmayacağı için Sultan aile ocağına dönebilecekti. Yine Veli büyüdüğünde Sultan’a sen benim ablamsın, senle evlenemem diyerek Sultan’ın isteğine engel olur. Filmde düğüm ve çatışma bölümü Sultan’ın ağılda süt sağarken ağayla yaptığı konuşma ile son bulur. Yatık Emine’nin düğüm ve çatışma bölümü ise karakoldan çıkarılıp Tahir’in evine gitmesiyle başlar. Bu bölümde Emine’nin sadece insan gibi yaşayabilmek için yapmış olduğu çabalar, ayakta durma mücadelesi işlenmiştir. Emine’ye yardım eden iki karakter vardır bunlar Server ve komutandır. Onun dışında deli İsmail efendi komutana arzuhal yazmasında yardım eder ve komutanın yokluğunda Emine’nin ekmek alması için fırıncıyla konuşması protogonist yapıda bir karakter olduğunu göstermektedir. Düğüm ve çatışma bölümü Emine’nin eve yerleştirilmesiyle son bulur.

Sultan Gelin Filmi’nin doruk noktası; Ağanın ona eşinin doğumundan sonra evlenebileceğini söylemesiyle başlar. Sultan’nın evlenme umudu artmıştır. Bölüm düğün zamanı Veli’nin Hayriye’ye kaçma sözünü vermesiyle sonlanır. Yatık Emine Filminde doruk nokta Emine’nin artık kendi evim diyebileceği yıkık da olsa bir eve kavuşmasıyla başlar. Bu bölüm kendisini koruyan erkeklerin kasabadan gitmesiyle son bulur.

Sultan Gelin filminde çözülme bölümü Sultanın veliye yardım etmesiyle başlar. Film Sultan kucağında iki aylık bir bebekle yeniden evlenme umuduyla beşiğin sallanmasıyla biter. Yatık Emine Filminde çözülme kendisine yardım edenlerin kasabadan gitmesi ile başlar. Film Emine’nin evinin bir köşesinde ölmesiyle sonlanır.

Alıntı: http://www.morkep.com/2014/11/yatik-emine-ve-sultan-gelin-filmlerinin-dramaturjik-cozumlemesi/